BYĆ I MIEĆ
→ SOLLICITUDO REI SOCIALIS, EVANGELIUM VITAE
Skala wartości, według której dobra duchowe wiodą prym nad materialnymi. Jan Paweł II konsekwentnie naucza o prymacie „być” przed „mieć”.
W encyklice Sollicitudo rei socialis przypominał, że posiadanie dóbr samo przez się nie doskonali człowieka, jeśli nie przyczynia się do wzbogacenia jego „być”. Zwrócił uwagę, że jedna z największych niesprawiedliwości współczesnego świata polega na tym, że stosunkowo nieliczni posiadają wiele, a wielu nie posiada prawie nic. Podkreśla jednocześnie, że „zło nie polega na »mieć« jako takim, ale na takim »posiadaniu«, które nie uwzględnia jakości i uporządkowanej hierarchii posiadanych dóbr” (SRS 28). Jednak według Papieża te dwie wartości wcale nie muszą się nawzajem wykluczać.
Posiadanie rzeczy i dóbr nie jest niczym złym, pod warunkiem, że służy rozwojowi i wzbogaceniu prawdziwego człowieczeństwa. Tymczasem niesprawiedliwy podział dóbr pierwotnie przeznaczonych dla wszystkich jest źródłem zupełnie innego stanu. Bogaci, do których należy większość dóbr, bardzo często nie potrafią prawdziwie „być, ponieważ ogarnięci są kultem posiadania. Z drugiej strony jest coraz więcej ludzi, którzy nie mają prawie nic i nie są w stanie realizować swojego zasadniczego powołania ludzkiego z powodu braku niezbędnych środków materialnych. Pewna ilość dóbr materialnych jest konieczna do życia i rozwoju. Powinny być one dostępne dla wszystkich mieszkańców świata. Trzeba jednak pamiętać, że choć są one niezbędne, aby „być, nie mogą jednak stać się najważniejszym celem człowieka, bo wtedy mu „bycie” uniemożliwią. Nie należy się martwić o to, co wybrać: „być” czy „mieć”, ale o to, żeby pomiędzy owym „być” i „mieć” zachować właściwe proporcje.
W encyklice Evangelium vitae Jan Paweł II pisał, że przyjęcie nowego stylu życia, opartego na prymacie „być” nad „mieć”, jest niezbędne do odnowy całej kultury. Jest to bowiem właściwa skala wartości, która domaga się zmiany postawy, „z obojętności na zainteresowanie drugim człowiekiem oraz z odrzucenia go na akceptację” (EV 98).
O prymacie być na mieć Papież wypowiadał się także w czasie swoich pielgrzymek do Polski, szczególnie na spotkaniach z młodzieżą. W 1987 roku na Westerplatte, na przykładzie fragmentu Ewangelii o bogatym młodzieńcu, tłumaczył młodym, że pragnienie, aby bardziej mieć, może przeszkodzić, aby bardziej być.
„Droga, (…) jaką wskazywał Chrystus, do tego prowadziła: aby bardziej być.
Zawsze do tego prowadzą wskazania Ewangelii. W każdym bez wyjątku zawodzie czy powołaniu – wezwanie Chrystusa do tego prowadzi” (Westerplatte, 12,06.1987).
Podczas swojego pierwszego pobytu we Francji 2.06.1980 na forum UNESCO mówił” „Pierwszym i istotnym zadaniem kultury jest wychowanie, by człowiek stawał się bardziej człowiekiem, by mógł bardziej być nie tylko z innymi, ale i dla innych”.
„Wszystko, co człowiek ma, o tyle jest ważne dla kultury, o tyle jest kulturotwórcze, o ile człowiek przez to, co posiada, może równocześnie pełniej być jako człowiek. „Być« nie wyklucza »mieć«. Kultura materialna powinna być środkiem prowadzającym do celu. »Mieć« pełni względem „być« i »działać« rolę służebną. Mówiąc konkretnie, oznacza to szerzenie kultury solidarności, obejmującej całą wspólnotę”.
(spotkanie z intelektualistami, Santiago, 3.04.1987)
źródło ;
WIELKA ENCYKLOPEDIA JANA PAWŁA II
TOM III B-C
Nauczanie świętego Jana Pawła II - Wolność
Jeśli, ktoś doświadczył miłości, doświadczył również wolności.
Wybrane cytaty
- Człowiek jest powołany do wolności.
- Nie ma wolności bez odpowiedzialności i bez umiłowania prawdy.
- Wolność jest człowiekowi dana i zadana, by ukazywała prawdę o dobru.
- W przykazaniu miłości Boga i człowieka wolność znajduje najpełniejsze urzeczywistnienie, bo jest ona dla miłości.
- Jeśli człowiek chce być wolny, musi budować swoją wolność na fundamencie obiektywnej prawdy.
- Wolność jest wielkim dobrem wówczas, kiedy umiemy świadomie jej używać do tego wszystkiego, co jest prawdziwym dobrem.
- Chrystus uczy, że najwspanialszym wypełnieniem wolności jest miłość, która urzeczywistnia się w oddaniu i służbie.
- Prawdziwie wolny jest ten, kto potrafi stawiać sobie ograniczenia.
- To co w pierwszej chwili wygląda na ograniczenie, w rzeczywistości może okazać się przestrzenią prawdziwej wolności.
- Kluczową sprawą dla pokoju jest kwestia wolności religijnej.
- Człowiek jest wolny, ponieważ ma zdolność wyboru.
- Być wolnym, to móc i chcieć wybierać, to żyć zgodnie ze swym sumieniem.
- Wolność nie daje nieograniczonych przywilejów. Kto tak ją pojmuje, naraża wolność na śmiertelny cios.
- Człowiek wolny jest przede wszystkim zobowiązany do prawdy.
- Nie ma wolności bez prawdy.
- Nie ma wolności bez miłości.
- Nie ma wolności bez solidarności.
- Nie ma wolności bez ofiar.
- Nie ma wolności bez sprawiedliwości.
- Idea wolności może być przeniesiona w realia życia tylko tam, gdzie ludzie wspólnie są o niej przekonani i nią przeniknięci, świadomi niepowtarzalności i godności człowieka oraz jego odpowiedzialności przed Bogiem i ludźmi.
- Tam – i tylko tam – gdzie wspólnie opowiadają się za wolnością i walczą o nią solidarnie, może ona zapanować i przetrwać.
- Wolności jednostki nie da się oddzielić od wolności wszystkich innych ludzi.
- Wolność jest w niebezpieczeństwie tam, gdzie ludzie ograniczają swe spojrzenia tylko do kręgu własnego życia i nie są gotowi angażować się bezinteresownie na rzecz innych.
- Wolność przeżywana solidarnie wyraża się w działaniu na rzecz sprawiedliwości w dziedzinie politycznej i społecznej, i kieruje wzrok ku wolności innych.
- Wolność wymaga wielkoduszności i gotowości do ofiar, wymaga czujności i odwagi.
- Wolność jest niezwykle cenną wartością, za którą trzeba płacić wysoką cenę.
- Nikt nie może się uchylać od osobistej odpowiedzialności za wolność.